Designteka

Od 14 stycznia do 28 marca 2010 roku Instytut Wzornictwa Przemysłowego zaprezentuje wystawę „WA: Harmonia. Japoński design dziś”. Wystawa przygotowana przez Japan Foundation, po Paryżu, Budapeszcie i Essen jest kolejną prezentacją dobrych praktyk światowego wzornictwa organizowaną przez IWP w ramach projektu Zaprojektuj Swój Zysk.

Jedną z charakterystycznych cech Japonii jest tradycyjny duch WA – harmonia. Jest to zdolność do łączenia przeciwstawnych podmiotów, wartości, ludzi lub miejsc. W oczach Japończyków to określenie przez wieki było synonimem idealnej zgody, która musi królować między wszystkimi istnieniami, tymi ożywionymi i nieożywionymi.

Komisarze wystawy (Hiroshi Kashiwagi, Masafumi Fukagawa, Shu Hagiwara, Noriko Kawakami) spostrzegli, że aby dobrze zrozumieć współczesne wzornictwo japońskie należy rozpatrywać je właśnie poprzez cechy odnoszące się do WA (harmonii).

Wystawa „WA : HARMONIA. Japoński design dziś” prezentuje 161 przedmiotów codziennego użytku. Podzielona jest na sekcje według 12 kategorii i 6 słów kluczowych tak, aby przybliżyć i wyjaśnić zwiedzającym zjawisko japońskiego designu.

12 kategorii odpowiada różnym typom użytkowania, dzięki którym otrzymujemy ogólną wizję codziennego życia dzisiejszej Japonii:

1. Zastawa stołowa

2. Kuchnia i łazienka

3. AGD

4. Technologia cyfrowa

5. Zabawki i artykuły dla dzieci

6. Artykuły piśmienne

7. Artykuły dla domu

8. Ubrania i Konfekcja

9. Torby i Opakowania

10. Pojazdy

11. Meble

12. Oświetlenie

6 kluczowych słów wyraża koncepcje, uczucia i gusta obecne w wyjątkowy sposób we wzornictwie japońskim:

1. Kawaii (wdzięk)

2. Kurafuto (craft, rzemiosło)

3. Kime (finezyjna drobiazgowość)

4. Tezawari (zmysłowość dotyku)

5. Minimaru (piękno czystych form)

6. Kokorokubari (uprzedzająca grzeczność)

W części wprowadzającej, wystawa prezentuje nowocześnie zaprojektowane produkty, które symbolizują harmonię antagonistycznych pojęć: nowe/stare, „hightech”/”low-tech”, naturalne/sztuczne, lokalne/światowe…

Słowa kluczowe – wyjaśnienie:

Kawaii >>> Wdzięczny

Obecnie w Japonii określenie kawaii ma wiele znaczeń, których wspólną cechą jest nadanie opisywanemu przedmiotowi pozytywnej wartości. Kawai oznacza więc: „piękny”, „zachwycający”, „szarmancki”, „dopasowany”. Kawaii w opisach bytów żywych, uczuć i zjawisk określa się jako: „łagodność”, „skromność”, „delikatność”.

Kurafuto >>> Craft, Wpływ artysty

Początkowo pod pojęciem Kurafuto rozumiano „przedmioty wytworzone ręką”, zwłaszcza wyroby rzemiosła artystycznego.

Słowo to z czasem przekształciło się w kurafuto i nabrało dużo szerszego znaczenia: oznacza produkty, które wytworzone w nowych technologiach lub z nowych materiałów – zachowują cechy dawnego rzemiosła. Kurafuto jest także używane, jako określenie przedmiotów naśladujących wyroby rzemieślnicze. Obecnie, w Japonii produkcja takich przedmiotów zainspirowanych dawnym rzemiosłem ciągle wzrasta.

Kime >>> Finezyjna Drobiazgowość

Termin kime oznacza przede wszystkim „ziarno” albo „słój drzewa”, ale również „delikatne linie widoczne na powierzchni” albo „tkaninę bardzo delikatną w dotyku”. Stąd też określenie kimekomayaka („z bardzo delikatnego ziarna”), jest używane, żeby na przykład, określić pracę wykonywaną z niezwykłą starannością. Kime należy do słów opisujących rzecz dobrze wykonaną. Perfekcyjne wykończenie najmniejszego nawet detalu jest w Japonii szczególnie cenione, gdyż jest synonimem produktu wysokiej jakości.

Tezawari >>> Zmysłowość Dotyku

Dla Japończyków zmysł dotyku mocno związany jest z oceną jakości przedmiotu. Dlatego np. sposób trzymania porcelany Arita, wyprodukowanej w tradycyjnej technologii rzemieślniczej, daje oprócz wzrokowej przyjemności, także dodatkową – dotykanie palcami gładkiej powierzchni porcelany.

Przedmioty wykonane z laki bywają albo doskonale gładkie, albo lekko ziarniste. W obydwu przypadkach ocena ich wykończenia dotykiem, dostarcza odbiorcy doznań natury estetycznej.

Minimaru >>> Minimal, Piękno Czystych Form

Japończycy rozróżniają dwie koncepcje piękna plastycznego. Pierwsza, zdefiniowana w wielkim sanktuarium Toshogu w Nikko, kładzie nacisk na obfitość i splendor. Druga, której doskonałym przykładem jest miasto Katsura zbudowane na początku XVII wieku, stawia na prostotę i powściągliwość. Piękno czystych form ma wszelkie atuty, aby zostać dobrze przyjętym na Zachodzie, a minimalizm idący w parze z funkcjonalnością często obecny jest w przedmiotach używanych przez Japończyków w życiu codziennym.

Kokorokubari >>> Uprzedzająca Grzeczność

W świadomości Japończyków „uprzedzająca grzeczność” jest dużą zaletą. Pozwala na harmonijne współżycie w społeczeństwie. W przełożeniu na język świata przedmiotów oznacza m.in. troskę o jak najlepsze samopoczucie ich użytkowników. To dlatego Japończycy wymyślili toalety z systemem samoczyszczącym, czy pierwszy na świecie samochód hybrydowy – nie tylko z powodu braku paliw, również aby maksymalnie zmniejszyć zanieczyszczenie środowiska. Charakterystyczne dla Japończyków wykorzystywanie najnowszych i najlepszych technologii ma swoje źródło właśnie w chęci jak najpełniejszego zaspokajania potrzeb użytkowników, w chęć ułatwienia im życia.

RÓŻNE OBLICZA „WA” W JAPOŃSKIM WZORNICTWIE

„WA” jest wartością niezwykle cenioną przez Japończyków.

W VII wieku n.e. w Japonii powstało cesarstwo. W ogłoszonej w 604 roku pierwszej konstytucji japońskiej pierwsze zdanie brzmiało: „ WA, wartość znakomicie godna szacunku, opiera się na zasadzie, iż trzeba unikać wszelkiej niezgody”.

Od tego momentu pojęcie WA – wartość w najwyższym stopniu japońska, zaczyna odnosić się do wszystkich dziedzin życia. Oznacza ono stan harmonii. Dla Japończyków przez wieki było synonimem idealnej zgody, która musi królować między wszystkimi istnieniami, w tym ożywionymi i nieożywionymi. Z czasem termin ten zaczął również oznaczać „rzeczy japońskie”. Pojęcie WA zaczęło oznaczać przeciwieństwo do „yô” („Zachód”). Tę bipolaryzację można odnaleźć w pojęciach washoku/yôshoku (kuchnia japońska/kuchnia zachodnia) lub w wafuku/yôfuku (tradycyjny strój japoński/tradycyjny garnitur europejski).

Kuratorzy tej ekspozycji, której celem jest pomoc w zrozumieniu charakteru współczesnego wzornictwa japońskiego, zauważyli, że kluczem do niej nie powinno być poszukiwanie specyficznej „japońskości”, ale wyeksponowanie cech odnoszących się właśnie do WA, to znaczy nawiązujących do harmonii. Daje to możliwość pokazania o wiele większej panoramy sytuacji. Mając na uwadze dużą różnorodność czynników wpływających na rozwój współczesnego wzornictwa japońskiego, odnosimy na pierwszy rzut oka wrażenie, że jego cechy są przeciwstawne. Jednakże elementy te, współgrając ze sobą, dają możliwość narodzin nowych form, nowych wartości.

Przykładem takiego pojmowania wzornictwa mogą być pary wydające się na pierwszy rzut oka całkowicie antagonistyczne, np.: naturalny/sztuczny, rękodzieło/przemysł, tradycja/technologia współczesna, wiejski/miejski, małe przedsiębiorstwo/wielkie przedsiębiorstwo. W trakcie procesu koncepcyjnego przeciwstawne na pozór pojęcia; współgrają w akcie stworzenia. W taki sposób, WA objawia się w procesie tworzenia wzoru.

Oto przykład: współpraca pomiędzy Naoto Fukasawa, jednym z najbardziej awangardowych współczesnych projektantów japońskich, a prowincjonalnym przedsiębiorstwem produkującym meble – Maruni Wood Industry Inc.(w departamencie Hiroshima). Od czasu powstania w 1928 roku stosowano w nim techniki rzemieślnicze. W wypadku tej współpracy tworzenie siedzeń i stołów opiera się na harmonii pomiędzy tradycją i awangardą, zawodem rzemieślnika i technologiami przemysłowymi, kulturą lokalną i działalnością w centrali.

W artykule, który ukazał się w 1937, Muneyoshi Yanagi, kładąc duży nacisk na skrajnie japoński punkt widzenia, zgodnie z którym rzemiosło i wzornictwo przemysłowe są całkowicie kompatybilne, w trafny sposób opisuje możliwości połączenia i koegzystowania elementów wydających się być swoimi przeciwieństwami. Właściwość tę uważa za specyfikę naszej kultury. Dzisiaj wydaje się nam, że ta perspektywa jest i wizją ożywiającą współczesne wzornictwo: symbioza między sztuką a tradycyjnymi zawodami oraz przemysłem, stanowi jedną z form fuzji pomiędzy kulturą azjatycką a kulturą zachodnią i jest to czynnik decydujący o niepowtarzalności Japonii.

Szybkość i rozpiętość, z jakimi „duch WA” rozprzestrzenia się, wydają się nam fenomenem właściwym XXI wiekowi. Już od około dekady możemy obserwować prawdziwą rewolucję kulturalną i społeczną, która zapanowała, wraz z postępem technologii cyfrowej i rozprzestrzenianiem się Internetu, na skalę światową. Dzięki codziennemu postępowi technologii infrastruktury informatycznej i środkom transportu, możliwości oferowane przez WA nieustannie rosną. …/…

Dynamizm, nieznany w historii wzornictwa japońskiego aż do dzisiejszych czasów, gra w tym procesie główną rolą.

Źródłem współczesnego design’u japońskiego jest wola producentów zdecydowanych, nieustannie, na doprowadzanie do syntezy tak przecież różnych elementów biorących udział w produkcji, jak: zasoby ludzkie i przedmioty, technologia i kultura, ekonomia i życie codzienne.

Fragmenty eseju Masafumi FUKAGAWA (konserwatora w Muzeum Narodowym w Kawasaki) przedstawione w katalogu wystawowym.

JAPAN FOUNDATION

Japan Foundation została założona w 1972 roku. Celem jej działania jest prowadzenie międzynarodowej wymiany kulturalnej. W październiku 2003 roku została zreorganizowana jako niezależna instytucja.

W ramach Japan Foundation w 20 krajach działają 22 zagraniczne biura. Główna siedziba mieści się w Tokio. W Kyoto działa jej oddział, a w Urawa i Kansai dwa instytuty.

Japan Foundation promuje dialog pomiędzy Japonią a innymi narodami za pośrednictwem kultury. Swój program realizuje w trzech głównych kategoriach:

1. Wymiana kulturalna.

2. Nauka języka japońskiego za granicą.

3. Studia japońskie za granicą oraz wymiana intelektualna.

Źródło i zdjęcia: www.iwp.com.pl