Designteka

W czasach postępującego konsumpcjonizmu i bogatej oferty rynkowej – rosną wymagania odbiorców. Nowe technologie i powszechny dostęp do informacji sprawiają, że konsument oczekuje produktu o określonych cechach, dopasowanego do własnych oczekiwań. Coraz częściej projektanci tworzą jedynie ramy dzieła, zakładając, że użytkownik może nadać mu własne znaczenie i skonstruować wedle swoich preferencji. Na znaczeniu zyskuje zjawisko kastomizacji.

Kastomizacja jest charakterystycznym pojęciem w projektowaniu wzorniczym. Polega na dostosowaniu produktu do spersonalizowanych potrzeb klienta. Masową kastomizację definiuje się jako użycie elastycznych, komputerowo wspomaganych systemów produkcyjnych w celu uzyskania danego efektu. Nowe podejście oznacza zwiększenie swobody oddziaływania odbiorcy – przyszłego użytkownika – na dzieło, co z kolei wiąże się z mniejszym wpływem projektanta na ostateczny jego kształt.

Krzesło w 24 godziny

Interesującym przykładem obiektu kastomizowanego może być krzesło Sinterchair, projektu duetu Oliver Vogt + Hermann Weizenegger. Projekt z 2007 r. oparty został na idei przełożenia struktury koralowca na konstrukcję krzesła. W tym celu wykorzystano technologię sinteringu (ang. Selective Laser Sintering), dotychczas stosowaną wyłącznie w przemyśle lotniczym i samochodowym do tworzenia prototypów. Każde z krzeseł jest produkowane indywidualnie, według wytycznych klienta. Wymagane przez odbiorcę parametry są wprowadzone jako dane do oprogramowania zawiadującego procesem produkcji, w efekcie czego, bazowa forma krzesła ulega różnicowaniu. Po kilku godzinach „uszyty na miarę” końcowy produkt schodzi z linii produkcyjnej. Jak podkreślają projektanci, takie rozwiązanie eliminuje koszty dystrybucji, magazynowania czy modelowania. Klient otrzymuje produkt stworzony według własnego gustu i własnych wytycznych w ciągu 24 godzin.

Dom na życzenie

Architektonicznym odpowiednikiem kastomizowanego krzesła jest niezwykły projekt Grega Lynna – Embryological House. Powstawał on w latach 1997-2001 przy użyciu oprogramowania Maya, natomiast fizyczne modele zostały wyprodukowane technologią prototypowania przy użyciu stereolitografii i tworzywa ABS. Lynn w projekcie tym bada możliwości „prefabrykacji” kastomizowanego domu, na podstawie wytycznych dostarczanych architektowi przez przyszłych użytkowników. Z technicznego punktu widzenia, każdy z prototypów domu zbudowany jest z zewnętrznej skórki, składającej się z aluminiowych paneli, ram i belek, zdolnych do odkształceń. Różnicowanie kształtu poszczególnych domów związane jest z każdorazowo wprowadzanymi parametrami, których życzy sobie przyszły użytkownik. Greg Lynn ideę tą podnosi do rangi strategii projektowej służącej tworzeniu współczesnej formy domu. Jej celem jest stworzenie systemu projektowego, który umożliwiłby dowolne różnicowanie form. Komputer na podstawie roboczych rysunków generuje wszelkie możliwe mutacje projektu, które odpowiadają na potrzeby architekta i wszelkie kaprysy klienta.

Obiekty w rodzaju Sinterchair czy Embryoogical House „rosną” i „rozwijają się” na swój własny sposób. Projektant inicjuje formę wyjściową, którą można określić jako ramę, otwartą na wprowadzenie w nią parametrów, które modyfikują ją poprzez użycie programu komputerowego, w zależności od potrzeb użytkownika czy uwarunkowań terenu. W obiektach tego typu projektanci jedynie inicjują dzieło, które jest powoływane do istnienia przez użytkowników. Zmienność i różnorodność są zależne od zaistniałych warunków granicznych, które wyznaczane są m.in. przez decyzję projektanta, zapotrzebowanie klienta, uwarunkowania ekonomiczne, czy też możliwości technologiczne.

BUBBLES wedle oczekiwań klienta

Jest również inny wymiar kastomizacji, którego głównym wątkiem jest budowanie złożonych struktur z prostych i powtarzalnych elementów. Przykładem tego może być system BUBBLES marki PUFF-BUFF. Można zdefiniować go jako modułowy system oświetleniowy, pozwalający na uzyskiwanie wielkogabarytowych, lekkich i energooszczędnych struktur świecących, na bazie modułów pneumatycznych i diod świecących LED. Idei dla systemu BUBBLES można szukać we współczesnym „nomadyzmie” miejskim, związanym z częstymi zmianami miejsca zamieszkania, w poszukiwaniu m.in. pracy i nauki. Odpowiedzią na te poszukiwania było stworzenie systemu oświetleniowego, który pozwala na budowanie różnych form lamp, szybko montowalnych, niewymagających dodatkowych konstrukcji, gdzie tymczasowość wyposażenia wnętrza jest wpisana w potrzeby użytkownika. Stworzone zostały lampy łatwe w transporcie, składowaniu i montażu, co miało fundamentalne znaczenie praktyczne – właśnie w plecaku zostały przewiezione na pierwszą wystawę Salone Satellite we Włoszech pierwsze prototypy lamp. Technologia pneumatyczna w połączeniu z diodami LED jako ekologicznym, nowoczesnym, żywotnym, a zarazem nietłukącym się źródłem światła. To realna alternatywa dla systemów świetlnych opartych na twardych i ciężkich materiałach jak stal i szkło. Kastomizacja systemu BUBBLES polega na możliwości dostosowania końcowego produktu pod konkretne zamówienie klienta. Opcja dopasowania obejmuje m.in. takie parametry jak: wielkość i ilość świecących modułów BUBBLES, kształt żyrandoli, barwę światła emitowanego przez diody czy systemem mocowania/podwieszenia transformatora. Kastomizacja obejmuje także możliwość transportu i montażu oraz konserwacji systemu w przyszłości.

Materiał powstał na podstawie pracy habilitacyjnej prof. PW dr hab. inż. arch. Radosława Achramowicza.

Radosław Achramowicz absolwent Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. W 2017 roku uzyskał tytuł Profesora Nadzwyczajnego Politechniki Warszawskiej na Wydziale Architektury. Jest kierownikiem Pracowni Projektowania Architektonicznego i Projektowania Produktu na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Był także wykładowcą poznańskiej School of Form i bydgoskiego Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego. Ekspert w dziedzinie architektury, architektury wnętrz i designu. Kurator i współtwórca inicjatyw wystawienniczych dotyczących wzornictwa, od 2004 r. współtwórca (razem z Anną Siedlecką) marki oświetleniowej PUFF-BUFF.