Designteka

Dokładnie 45 lat temu, w 1977 roku podpisana została – z inicjatywy Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM, ang: International Council Of Museums) – rezolucja o obchodach Międzynarodowego Dnia Muzeów. Od tego czasu rokrocznie 18 maja służy między innymi ukazaniu roli i znaczenia muzeów dla rozwoju społeczeństwa, a także zwróceniu uwagi na wyzwania, przed którymi stają muzealnicy czy naukowcy interdyscyplinarnie wspierający badaniami procesy konserwacji dzieł sztuki i ochrony zabytków.

To także idealny pretekst, aby zastanowić się nad kondycją architektury muzealnej w Polsce. Spojrzeć na placówki kultury w nieco inny sposób – dostrzegając, że wiele z nich mieści się w doskonale zaprojektowanych, wyjątkowych siedzibach, które przy swojej wyrazistości i niepowtarzalności tworzą inspirującą scenerię dla zaistnienia sztuki i kultury w przestrzeni miast.

Aby poznać perspektywę twórców architektury muzeów – zwróciliśmy się do architektów z pracowni WXCA. Ich realizacje – Muzeum Pamięci Palmiry czy Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej w Chęcinach, otrzymały nominacje do nagrody Miesa Van Der Rohe i zostały docenione jako najlepsze obiekty użyteczności publicznej (min. nagroda European Property Awards). Ponadto są autorami wielu projektowanych i realizowanych siedzib nowoczesnych instytucji kulturalnych.

Projekty przestrzeni muzealnych to wyzwania wymagające głębokiej refleksji nad specyfiką miejsca. Dla nas punktem wyjścia do tworzenia koncepcji jest zawsze uważna analiza i równowaga w integracji kontekstu historycznego, przyrodniczego krajobrazowego z programem i wizją i znaczeniem powstającej inwestycji. – mówi Marta Sękulska-Wrońska z pracowni WXCA.

KOMPLEKS MUZEÓW NA CYTADELI ŻOLIBORSKIEJ WARSZAWSKĄ WYSPĄ MUZEÓW

Projektem, który jest dla nas bardzo szczególny w kontekście architektury muzealnej jest Cytadela Warszawska. W tej chwili trwa budowa dwóch obiektów: Muzeum Wojska Polskiego oraz Muzeum Historii Polski. W kolejnym etapie kompozycję przestrzenną dopełni drugi budynek (północny) Muzeum Wojska Polskiego oraz zostaną adaptowane do funkcji publicznych istniejące historyczne obiekty. – dodaje architektka.

Kompleks Muzeów odda ponad 30 hektarów terenu zielonego Cytadeli mieszkańcom Warszawy. Wkrótce spacer Aleją Wojska Polskiego będzie mógł być kontynuowany kładką nad Parkiem Fosa, poprzez zabytkowe kazamaty aż do Placu Gwardii. Koncentracja nowych siedzib instytucji kulturalno-edukacyjnych ma zmienić znaczenie wzgórza Żoliborskiego również w skali kraju – będzie to miejsce dedykowane polskiej historii. Obiekty skupione wokół Placu Gwardii, odtworzą historyczne założenie, oraz zapoczątkują wprowadzenie ładu urbanistycznego. Jednym z nich będzie budynek południowy Muzeum Wojska Polskiego.

KOMPLEKS MUZEÓW NA CYTADELI WARSZAWSKIEJ: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO, BUDYNEK POŁUDNIOWY

Wszystkie elementy kompleksu nowej siedziby Muzeum Wojska Polskiego skomponowano tak, aby wspólnie tworzyły opowieść o świetnej historii polskiej wojskowości. – wyjaśniają główne założenie projektowe jego autorzy z pracowni architektonicznej WXCA. I dodają: Koncepcja architektoniczna budynku powstała na drodze analiz funkcjonalno – przestrzennych obszaru, w jakim ma znajdować się obiekt. Zaproponowaliśmy budynek, który swoją prostą formą i subtelnym detalem wpisze się w tkankę Cytadeli, jako kolejny brakujący element w porozrzucanej przez zawirowania historii układance urbanistycznej.

Długo zastanawialiśmy się, jak oddać architekturą ideę wojskowości. Postawiliśmy na bardzo podstawowe skojarzenia zarówno z fortyfikacjami jak i porządkiem, jaki dostrzegamy w sytuacjach związanych z wojskiem tj. szyk oddziałów zbrojnych – wyjaśnia Paweł Grodzicki z WXCA.

Obiekt będzie się składać z ośmiu bloków funkcjonalnych, spiętych masywem dachu tworząc razem spójną kompozycję. Trzy największe bloki dla ekspozycji stałej będą prezentowały chronologiczną historię Oręża Polskiego. Monumentalność i surowość nowej siedziby zostaną przełamane subtelnością reliefu pokrywającego powierzchnię solidnych bloków. Specjalnie dla muzeum zaprojektowano wyjątkowy, przestrzenny wzór – szewron, który jest odciśnięty w ścianach z betonu barwionego w masie. Zależało nam na tym, aby budynek był delikatny i subtelny. Aby zhumanizować beton wzbogaciliśmy go o nawiązujący do wojskowości wzór szewron. Testowaliśmy jak światło będzie płynąć po wzorze i jak będzie się on zachowywał. – wyjaśnia zastosowanie wyjątkowego rozwiązania Szczepan Wroński, współautor projektu.

KOMPLEKS MUZEÓW NA CYTADELI WARSZAWSKIEJ: MUZEUM HISTORII POLSKI

Architektura budynku Muzeum Historii Polski jest świadomie budowaną narracją. Jest zapisaną w kamieniu i współczesnej formie: opowieścią o nawarstwianiu historii, odkrywaniu, odsłanianiu wielorakich znaczeń przeszłości, otwartości oraz o wolności, będącej hasłem przewodnim Muzeum. Kamienna bryła w swym wizualnym wyrazie odnosi się do nawarstwień czasu budujących materię historii. W kolejnych warstwach, niczym w przekroju archeologicznym, dostrzegamy ślady ludzkich działań, zdarzeń historii, epok. Indywidualny rysunek („osobowość”) każdej płyty kamienia, ich formacje, kompozycje, ornamentowe przetworzenia tworzą misterną tkankę wyrażającą tak indywidualny, jak zbiorowy wymiar historii, nakładanie się naturalnych i kulturowych procesów, budowanie i zacieranie pamięci. Ten zapis czasu w materii trwa. – tak o założeniach koncepcyjnych i projektowych opowiada Szczepan Wroński architekt z pracowni WXCA, współtwórca projektu Muzeum Historii Polski.

Muzeum Historii Polski będzie jednym z najnowocześniejszych muzeów powstających obecnie w Polsce i Europie, odwiedzanym przez ok. 500.000 gości rocznie. Z kolei wystawa stała jedną z największych przestrzeni wystawienniczych w Polsce, licząc 7 tys. m2. Poprzez oryginalne eksponaty oraz  scenografię i multimedia stworzona zostanie przestrzeń opowiadająca ponad 1000 lat dziejów Polski.  Oprócz przestrzeni wystawowych, w muzeum znajdą miejsce sale edukacyjne i warsztatowe, wielofunkcyjna sala widowiskowa dla 570 widzów, sale projekcyjne, gastronomia, pracownie konserwatorskie, magazyny muzealiów.

Zależało nam, aby stworzyć miejsce wielowymiarowego kontaktu z historią Polski, refleksji, a także dyskusji, zdobywania wiedzy, kontaktu z kulturą, ośrodkiem życia społecznego. – dodaje Paweł Grodzicki, architekt z zespołu projektowego Muzeum Historii Polski.

MUZEUM ZIEM WSCHODNICH DAWNEJ RZECZPOSPOLITEJ W LUBLINIE

Przed równie interesującym wyzwaniem stanął zespół projektowy z WXCA, pracujący nad koncepcją Muzeum Ziem Wschodnich w Lublinie poświęcony KRESOM.  W transformacji zabytku w obiekt kultury o wymagającej – muzealnej funkcji – kluczowym aspektem jest zachowanie i odtworzenie wartościowych historycznie i architektonicznie elementów budowli i otoczenia. Jak zaznaczają architekci z WXCA rewaloryzacja zabytku i otoczenia wraz z rozbudową podziemia ma utworzyć elastyczny układ przestrzenny dla funkcjonowania w historycznej tkance Lublina nowoczesnego, zintegrowanego muzeum – centrum kultury.

Koncepcja doświadczenia opowieści o kresach – architektury oraz wystawy stałej – oparta jest na wzajemnym przenikaniu się czasu historycznego, przestrzeni oraz idei i zjawisk. Ekspozycja ma pobudzać do dialogu na temat tożsamości i pamięci. Dzieje Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej to historia, którą wielu z nas doświadcza bardzo bezpośrednio; to historia naszych rodzin, przodków, historia naszego bliskiego otoczenia. Dlatego równolegle do chronologicznego i merytorycznego przedstawienia dziejów Polski z perspektywy Kresów, ważne jest tworzenie relacji z teraźniejszością, z dzisiejszym miastem i społecznością, nadając doświadczeniu uniwersalny, ponadczasowy i osobisty wymiar. – tłumaczy Michał Czerwiński, współautor projektu muzeum. W ten sposób przyszłe muzeum poprzez eksplorację wspólnej pamięci o ziemiach wschodnich i ich wielokulturowym dziedzictwie, będzie pełnić kluczową rolę w budowaniu społeczności, wspólnoty.

Ważnym rozwiązaniem jest zatem potraktowanie samej architektury i historii budynku oraz jego miejskiego otoczenia jako eksponatu – kluczowego elementu wystawy. Ten wątek będzie stanowił rozszerzenie ekspozycji i będzie przedstawiony zarówno w formie odpowiednio zakomponowanych odkrywek, ukazujących wybrane warstwy oryginalnych substancji, tynków, struktury ceglanej samego budynku jak i poprzez włączenie w ścieżkę zwiedzania ujęć, punktów widokowych na otaczające – historyczne miasto jak i bogaty program aktywności w zewnętrznych, publicznych przestrzeniach – animujących życie tej części miasta.

W kształtowaniu ekspozycji dopełniają się wzajemnie materialne, historyczne artefakty oraz interaktywne, multimedialnie instalacje sięgające do rozwiązań opartych o wirtualną i rozszerzoną rzeczywistość, współtworząc atrakcyjne, immersyjne doświadczenie Zwiedzający poprzez okulary VR będą mogli przenieść się w wybrany okres życia budynku i miasta, odkrywając architekturę, stroje, dekoracje i wydarzenia z minionych czasów. – wyjaśnia Szczepan Wroński, architekt, współtwórca projektu Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej w Lublinie.

***

Więcej na: www.wxca.pl